"Communistisch" Cuba

Dag trouwe lezers,

Bedankt voor jullie leuke reacties overal, daar zijn we altijd blij mee!

Deze keer een berichtje vanuit een van de laatste communistische landen ter wereld, Cuba! Na een vlucht met een brakke Russische Yakoviev arriveren we op 8 februari op de luchthaven van Havana waar we worden opgewacht door Ricardo de taxichauffeur. In zijn oude rammelende Lada brengt hij ons naar Casa Lourdes. Hotels zijn in Cuba peperduur en sinds een jaar of 10 is het de Cubanen toegestaan om maximaal twee kamers in hun huis te verhuren aan toeristen, de zogenaamde casas particulares. Het is alsof je bij oma gaat logeren, we krijgen een piepklein slaapkamertje toegewezen naast dat van Lourdes’ moeder van 81. Er wonen drie generaties in het huis en de vierde is op komst. Lourdes houdt de gang van zaken in haar huis nauwlettend in de gaten dus als we ’s avonds laat thuiskomen, moeten we ons bij haar deur melden…

Het eerste dat opvalt na een dag door Havana slenteren zijn de prachtige oude Amerikaanse auto’s. De stank van hun uitlaatgassen daarentegen is niet te harden omdat ze geen filter of katalysator hebben. Af en toe komt er een oude afgeschreven Nederlandse Arriva-bus voorbij denderen (eindbestemming: Almere Haven). De Spanjaarden hebben ook hier weer prachtige koloniale panden neergezet maar vaak is er geen enkele moeite gedaan om ze in stand te houden want de meesten zien er stoffig, oud en vervallen uit evenals de communistische blokkentorens die er in Castro’s tijd bij zijn gekomen. Er zit veel volk op straat rummikub te spelen of gewoon wat te hangen en we worden regelmatig aangeklampt voor een praatje. Na zo’n 2 weken hier te hebben rondgereisd lijkt werken in Cuba een secundaire bezigheid te zijn.

In Cuba wordt het volk nog steeds door de Castro’s voorzien van de eerste levensbehoeften door middel van bonnen. Naast onze casa in Havana is een afhaalplek waar families hun bonnen kunnen verzilveren. Per persoon ontvangt men per maand 4 pannen rijst en bonen, kip, brood, 4 eieren en tabak en rundvlees voor de opa’s. Zeep, tandpasta en koffie zijn sinds kort uit het pakket gegooid dus we zijn Cuba binnengekomen met een backpack vol hotelzeepjes om uit te delen.

Na 2 dagen in Havana reizen we door naar Varadero aan de kust. Varadero is het Mekka van het Cubaanse all-inclusive-toerisme, een 10 kilometer lange strip vol met resorts. Bij binnenkomst klinkt al lallend het Russische volkslied, blijven we aan de vloer plakken van de gemorste cocktails en struikelen we over de afgekloven kippenpoten. Holladijee! We liggen twee dagen op een strandstoel of staan in de rij voor het ontbijt- of dinerbuffet, de cocktailbar of de karaokebar. Daarna zijn we er wel klaar mee en reizen door naar Santa Clara waar we een sigarenfabriek bezoeken. Driehonderd man zit hier op een houten stoeltje achter een klein tafeltje sigaren te rollen en tabaksbladeren te sorteren terwijl er luid wordt meegezongen met lokale hitjes. Een van ’s werelds meest geliefde sigaren, de Cohiba wordt hier geproduceerd, elke sigaar wordt met de hand gerold en dat gebeurt met de uiterste zorgvuldigheid. Het gewicht wordt gecheckt en elke sigaar krijgt een serienummer.

De volgende halte is Trinidad. Hier slapen we bij doctor Lara en zijn vrouw Yuda. Lara is internist en vult zijn schamele salaris van omgerekend 25 euro per maand aan met het verhuren van kamers. We huren voor twee dagen twee fietsjes en toeren wat rond door kleine dorpjes, over het platteland en langs de zee.
Op het dorpsplein is het iedere avond feest. Er spelen verschillende bandjes en er wordt volop de salsa gedanst. Ongelooflijk gaaf om te zien hoe muzikaal veel Cubanen zijn. Ik heb menig Cubaan tot wanhoop gedreven of een goeie lachstuip bezorgd met mijn ritmegevoel. Na wat avondjes oefenen dans ik nog steeds voor geen meter de salsa. De laatste avond krijgt de band helaas maar 30 minuten speeltijd want de elektriciteit in de hele stad (50.000 inwoners) valt voor een aantal uren uit.

Hoewel Cuba officieel natuurlijk nog steeds het communistisch paradijs is, kruipt het verderfelijke kapitalisme aan alle kanten de maatschappij in. Vrijwel iedere Cubaan doet inmiddels mee aan de race om de harde valuta. In een museum zitten een aantal oude ‘security’ dames op een klapstoel. Bij elke dame die je passeert gaat de tas open en komen er oude munten, sigaren of armbandjes tevoorschijn. Op weg naar de sigarenfabriek komen medewerkers al naar je toe om te melden dat ze thuis sigaren hebben voor een betere prijs en ook de kreeft die eigenlijk alleen in staatsrestaurants geserveerd mag worden wordt in iedere casa heerlijk voor je klaargemaakt!

Ofschoon de staat zaken als gezondheidszorg en onderwijs gratis aanbiedt blijkt iets simpels als vervoer van A naar B in Cuba bijzonder lastig te zijn. Openbaar vervoer is er nauwelijks of alleen voor toeristen en de benzine is op rantsoen of te koop voor 1 euro de liter. Met een gemiddeld inkomen van 10 euro per maand kom je dan niet ver. Bovendien heeft bijna niemand een auto. De strakke 6-baans snelweg van oost naar west die met Russisch geld werd aangelegd is dan ook nagenoeg verlaten. Wel staan er overal mensen langs de weg te zwaaien met wat geld voor een lift. Gezien de hoeveelheid verkeer moeten die mensen er volgens mij uren staan of wellicht zelfs dagen.

De laatste dagen brengen we door op het platteland in Viñales. Fantastisch landschap met karstgebergte, tabaksplantages en boerderijtjes. De akkertjes worden nog bewerkt met behulp van ossen en lokaal transport is met paard en wagen of per oude Amerikaanse slee. Hier wandelen we twee dagen rond. We slapen bij señora Mercedes, Merci voor intimi. Een geweldig mens en enorm gastvrij! We worden drie dagen in de watten gelegd met vruchtensapjes, oude rum, sigaren, heerlijke ontbijtjes en iedere avond kookt ze de sterren van de hemel voor ons! Waar ze het allemaal vandaan haalt is me een raadsel want in de supermarkt zijn de schappen leeg. We krijgen een slaapkamer en woonkamer met een lekkere bank toegewezen die gedecoreerd zijn met kitscherige wandkleedjes, kunstbloemen en glimmende spreien. Het is wel even schrikken als ik met haar mee de keuken in ga omdat ze me Ropa Vieja (traditioneel Cubaans gerecht) leert maken. Het is een ongelooflijk oude zooi met half werkende gaspitten en de keuken stort bijna in elkaar van ellende. Hun woonkamer is piepklein en er staan drie plastic stoeltjes voor een tv’tje terwijl ze er met haar man, zoon, zijn vrouw en hun dochter woont.

Het is bijzonder interessant om middels zo’n familie een inkijkje te krijgen in het Cubaanse leven. De zoon van Mercedes, Maikel zit duidelijk klem in het systeem. Hij is een geboren handelaar die overal geld ruikt. Hij kan alles regelen: tours, buskaartjes, sigaren, u roept maar. Veel moet echter met de grootste omzichtigheid gebeuren want handel voor het eigen gewin is in dit land nog steeds strafbaar. Niettemin is de toeristische business dusdanig lucratief dat veel Cubanen hun reguliere baan eraan hebben gegeven om te gaan werken als gids of taxichauffeur. De gids die ons een ochtend rondleidt door Viñales verdient daarmee in één ochtend even veel als voorheen als leraar in een maand. Zijn moeder heeft hij geleerd armbandjes te maken om aan toeristen te verkopen om haar magere salaris aan te vullen. Ze is tandarts…

Het moge duidelijk zijn dat de frustratie over deze scheve verhoudingen bij de jongere generatie steeds groter wordt. Niettemin blijft een groot deel van de Cubanen hardnekkig vasthouden aan de communistische ideologie. De man van Mercedes is dik in de 70 en een fervent Castro-aanhanger. Van Cubanen die het land ontvluchten om in de VS een beter leven te zoeken moet hij niets hebben: “landverraders met een verdorven kapitalistische geest, die kun je maar beter kwijt zijn.” Tja… Opvallend is hoe vertekend het beeld bij veel Cubanen is over de wereld buiten Cuba en over de VS in het bijzonder. Anderzijds: een vrije pers is er niet en internet is nauwelijks beschikbaar en peperduur. Iedere avond om 8 uur schaart het hele land zich voor de tv om te luisteren naar Fidel die voor de tigste keer Cuba de communistische hemel in prijst en voor de tigste keer flink afgeeft op alle “antirevolutionaire” krachten die het bedreigen. In zo’n klimaat is het ook erg moeilijk om je nog een objectieve mening te kunnen vormen. En dan krijg je opinies als: “doordat de Cubanen vroeger in Zuid-Afrika hebben gevochten, is dat land nu in staat geweest om het WK-voetbal te organiseren!”

Cuba: een machtig interessant land waar we ontzettend veel lieve mensen hebben ontmoet. Wij zijn erg benieuwd of en zo ja, hoe dit land gaat veranderen in de komende jaren. Het lijkt bijna onvermijdelijk. Deze twee verdorven kapitalisten gaan nu op het strand van Cancún even bijkomen van alle ervaringen. Daarna beginnen we aan de laatste etappe van deze reis: Zuid-Amerika.

Dikke kussen vanuit hier en tot de volgende keer!